2562

ปลายจวัก (2562/2019) “อันรสทิพย์สํารับตํารับลักษณ์ มรดกควรค่าจักสานสืบไว้ สมคุณค่าเสริมส่งดํารงไทย อุดมไว้ด้วยรสชาติแห่งชาติพันธุ์” ละครที่นําเสนอวัฒนธรรมอาหารไทยที่มีอัตลักษณ์อันวิจิตร สะท้อนวิถีชีวิตในยุคสมัยตามประวัติศาสตร์สอดแทรกความสนุกที่เล่าผ่านชะตาชีวิตของตัวละครและบริบทสังคมในสมัยรัชกาลที่ ๕ เรือนคุณหลวงพิชัยธานี ริมคุ้งน้ำคลองอัมพวา พ.ศ.๒๔๑๘ ภายในครัว คุณช้อย ภรรยาเอกผู้ดีอัมพวากําลัง กํากับการครัวรอรับคุณหลวงชลธารพฤฒิไกร สามีที่กําลังเดินทางกลับทางเรือจากการทําราชการที่นครศรีธรรมราชอย่างสุดฝีมือ โดยมี คุณกล้า บุตรชายคนโตวัย ๑๐ ขวบ และนางพัด บ่าวที่เคยทํางานในวังมาด้วยกันช่วยสุดฝีมือ แต่แล้วก็ต้องอึ้ง เมื่อคุณหลวงชลธารพฤฒิไกร ไม่ได้กลับพร้อมวัตถุดิบจากทางปักษ์ใต้เท่านั้น แต่ยังพานางทองสําลี บุตรีคุณพระสันต์ฯ หัวหน้าโปลิสคนสําคัญของเมืองนครศรีธรรมราชกลับมาเป็นอนุภรรยาพร้อมบ่าวติดตามชื่อหนุ่ย ทําให้คุณช้อยที่มีเอกลักษณ์การ ทําอาหารรสชาติกลมกล่อมตามตํารับชาววัง และเป็นหนึ่งในเรือนคุณหลวงมาตลอดเริ่มรู้สึกถูกรุกล้ำพื้นที่ในครัวผ่านอาหารรสชาติจัดจ้านร้อนแรงแบบปักษ์ใต้ของนางทองสําลี ทําให้ทั้งคุณช้อยและนางทองสําลีต่างพยายามสรรหาวัตถุดิบและรังสรรค์เมนูอาหารเลิศรสผ่านปลายจวักเพื่อมัดใจสามี ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๑๙ นางทองสําลีตั้งท้อง และคุณช้อยก็ท้องตามมาเช่นกัน ทองสําลีคลอดลูกสาวในครัวท่ามกลางบรรยากาศเผ็ดร้อนขณะตําพริกแกงชื่อวาด ในขณะที่คุณช้อยเกิดปวดท้องคลอดขณะคุมบ่าวกวนน้ำตาลมะพร้าวท่ามกลางบรรยากาศทั้งหอมและหวานชื่ออ่อน แต่เสียเลือดมากจนเสียชีวิต ทําให้คุณหลวงเศร้ามาก และพาลโกรธอ่อนว่าเป็นตัวกาลกิณีทําให้ภรรยาสุดที่รักตาย เมื่อสิ้นคุณช้อย นางทองสําลีจึงต้องขึ้นมาเป็นหลักในการดูแลกิจการงานบ้านงานครัวทุกอย่างในเรือนคุณหลวง จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๔๓๑ ทั้งอ่อนและวาด เติบใหญ่จนอายุได้ ๑๑ ย่าง ๑๒ ขวบ วาด ผู้ที่สวยคมขําตามแบบชาวใต้ มีนิสัยซุกซน ชอบพูดจาโผงผาง ไม่ค่อยสนใจงานครัว ต่างกับอ่อน น้องสาวที่อายุเท่ากัน แต่มีนิสัยเรียบร้อย ผิวขาว ค่อนข้างขี้อาย ชอบเรียนรู้การทํากับข้าว และการบ้านการเรือนโดยมีนางพัดดูแลอย่างใกล้ชิด อ่อนรับรู้ได้ว่าคุณพ่อซึ่งขณะนั้น เป็นคุณพระชลธารพฤฒิไกร ไม่รักและรังเกียจตน อ่อนจึงได้แต่สงบเสงี่ยมเจียมตัวและอยู่อย่างผู้อาศัย แต่สองพี่น้องทั้งวาดและอ่อนก็รักใคร่กันดี ส่วนคุณกล้า เมื่ออายุได้ ๑๙ ปี ได้เรียนเป็นทหารเรือกับบิดา พ.ศ.๒๔๓๔ ในขณะนั้นประเทศไทยถูกคุกคามดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงแรงขึ้นเรื่อยๆ คุณกล้าจําเป็นต้องไปทําภารกิจที่ลาว พ่อทั้งกลุ้มทั้งห่วงลูก แต่ก็ภูมิใจที่ลูกจะได้รับใช้กรมหลวงพิชิตปรีชากร มณฑลลาวกาว นางทองสําลี อ่อน และบ่าวไพร่ในบ้านจึงช่วยกันคิดเมนูอาหารสําหรับเดินทางไกลและออกรบเพื่อให้คุณกล้าและเพื่อนๆ ได้กินระหว่างเดินทาง แต่คุณกล้าไปได้เพียงครึ่งทางก็เป็นไข้ป่าเจียนตายจนต้องถูกส่งตัวกลับ ระหว่างคุณกล้าป่วยมีเพื่อนมาเยี่ยม เป็นชายหนุ่มที่กําลังฝึกเป็นมหาดเล็กหลวง ชื่อคุณเลิศ คุณกรุ่น ญาติของคุณช้อย ตัวแทนจากพระอัครชายาเธอพระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ฯ มาคุยกับคุณพระและมาขอตัวอ่อนไปอยู่ในวัง แต่ในขณะเดียวกันนางทองสําลีก็ขออนุญาตคุณพระให้พาวาดเข้าวังไปด้วย ในที่สุดสองพี่น้อง อ่อนและวาดจึงได้เดินทางเข้าวังไปกับคุณกรุ่น และได้ฝึกและเรียนรู้การทําอาหารในวัง ทั้งอ่อนและวาดได้พบกับสิน ชายหนุ่มเชื้อ สายจีนวัย ๑๘ ปี ระหว่างการออกไปหาซื้อวัตถุดิบการทําอาหารเข้าวัง จนกระทั้งวาดและสินมีปากเสียงและพาลไม่ชอบหน้ากัน ในพิธีโกนจุกของอ่อนกับวาด คุณเลิศมากับคุณกล้า อ่อนสวยมาก คุณเลิศเก็บดอกลําเจียกมาให้ถูกวาดแกล้งหักจนดอกไม้ปี้ป่น พ.ศ. ๒๔๓๕ วาดและอ่อนได้รู้จักคุณปราง ข้าหลวงจากตําหนักเจ้าจอมกรกฎ กล้าและเลิศมารอพบน้องๆ และลาไปราชการที่เมืองลาว จึงได้รู้ว่าปรางเป็นน้องคุณเลิศ พ.ศ.๒๔๓๖ มีการจัดตั้งสภาอุณาโลมแดง ในห้องเครื่องตื่นตัวมาก มีการบรรจุหีบห่อของกินและเวชภัณฑ์ของใช้สําหรับส่งไปให้ทหารสยามในลาว สินเป็นอาสาในทีมขนของจากสภาอุณาโลมแดงไปลาว และอาสาขอร่วมรบด้วยโดยเป็นล่ามฝรั่งเศส หลังจากแพ้สงครามให้ฝรั่งเศส ในหลวงเศร้าไม่เสวย ห้องเครื่องจึงพยายามทําของรสเลิศต่างๆ ถวาย ซึ่งอ่อนกับวาดก็เป็นกําลังสําคัญในการสร้างสรรค์เมนูอาหาร ในปี พ.ศ.๒๔๓๘ เจ้าคุณมหินทร์พ่อของเลิศที่เป็นเจ้าคุณมาขอลูกสาวของคุณพระ พวกชาววังลือไปทั่วว่าเลิศไปสู่ขอลูกสาวคุณพระ สถานการณ์หลายอย่างทําให้วาดนึกว่า คุณเลิศมาขอตนทําให้วาดวิมานไปมากมาย คุณกรุ่นมาพูดกับอ่อน ว่าเลิศชอบพออ่อน วาดได้ยินก็รู้สึก อกหัก วาดได้คุยกับอ่อนไม่ต้องกังวลอาจจะเสียใจที่อกหัก แต่กลายเป็นเศร้ามากกว่าที่ต้องพรากจากพี่น้อง ก่อนถึงงานแต่งงานคุณพระขอโทษที่มีอคติกับอ่อนมาตลอด ในที่สุดสองพ่อลูกก็ได้ปรับความเข้าใจกัน เมื่อครั้งคุณเลิศได้ตามเสด็จประพาสยุโรป อ่อนต้องดูแลบ้านลําพังและอ่อนก็เริ่มตั้งท้อง ส่วนฝ่ายสินให้ผู้ใหญ่มาติดต่อขอวาด แต่วาดปฏิเสธเพราะตั้งใจถวายงานราชการ หลังจากคุณเลิศกลับจากยุโรป อ่อนคลอดลูกแฝดชายหญิง ในขณะเดียวกันเจ้าคุณล้มและเจ็บหนัก อ่อนหอบลูกไปเยี่ยม วาดลามาจากในวังและสองคนได้ดูใจจนคุณพ่อเสีย ในงานศพคุณพระ สินมาช่วยงานคุณกล้าเต็มตัวทําให้ได้ใกล้ชิดกับวาดมากขึ้น และขอโอกาสที่จะแต่งงานกับวาดอีกครั้ง แต่วาดไม่อยากออกจากวังเพราะชอบห้องเครื่องเสียแล้ว แต่สินก็ไม่ลดละ พยายามขอวาดแต่งงานอีกหลายครั้ง แต่วาดก็ปฏิเสธทุกครั้งไป จนกระทั่ง 5 ปีต่อมา สินได้เจอกับหญิงสาวและชอบพอกันทําให้วาดเสียใจมาก ส่วนกล้าได้คบกับหญิงฝรั่ง ลูกครูสอนศาสนา ชาวฝรั่งเศส ชื่อกัทรีน คุณเลิศตามประพาสยุโรปครั้งที่ ๒ วาดจึงมาช่วยอ่อนเลี้ยงลูก และพูดถึงเรื่องในหลวงรัชกาลที่ ๕ ทรงป่วยไปรักษาตัว ในวังเป็นห่วงกันมาก ส่วนเลิศคิดถึงเมียจึงเขียนจดหมายเล่าถึงพระอาการของในหลวงร.๕ วาดเริ่มสอนข้าหลวงเด็กๆ ในวังเริ่มวิตกเพราะทรงเป็นโรคไต จึงคิดอาหารจืดๆ กลมกล่อม ซึ่งมักจะเป็นอาหารฝรั่ง เพราะอาหารไทยรสจัดมาก มีการทําอาหารที่รสเป็นธรรมชาติมากๆ ไม่หวาน ไม่มัน ไม่เค็ม ตามที่แพทย์ฝรั่งมาแนะนํา กลางเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๔๕๓ ในห้องเครื่องทําอาหารกันไปเช็ดน้ำตาไปเพราะท่าไม่ดีแล้ว ในที่สุดอ่อนก็ได้รู้ข่าวการสวรรคตของในหลวงร.๕ จากเลิศ เมืองทั้งเมืองเศร้ารันทด ในวัง ห้องเครื่องทําอาหารดับเศร้าเลี้ยงแขก อ่อนและวาดได้เรียนรู้ชีวิตทั้งดีและร้ายผ่านการทําอาหารที่พวกเธอได้ตั้งใจสร้างสรรค์ขึ้น ผ่านช่วงชีวิตและเหตุการณ์สําคัญของบ้านเมือง อาหารจึงเปรียบเสมือนสิ่งสําคัญในการขับเคลื่อนให้ผู้คนมีพลังกายพลังใจที่แข็งแรงผ่านปลายจวักของพวกเธอ